An Testamant Nevez : eil lodenn – Troet e brezoneg gand « Kenvreuriez ar brezoneg » Eskopti Kemper ha Leon, 1988.

 

GALATED.
Pennad-kinnig

Paol e-noa savet an Iliz e-touez ar Halated, eur boblad Keltiek, annezet en Azia-Izella. Lod kristenien a oa mennet da zistreiñ d’o boazamañchou Juzeo ha da lavared e oa red o heulia, evid beza salvet. A-unan gand an ebestel all ha gand Iliz Jeruzalem, Paol a embann e-neus ar Hrist or frankizet euz al lezenn Juzeo hag eo dre ar feiz ennañ e teu deom an donezon doueel hag ar zilvidigez. Ha neuze, al lezenn Juzeo heh-unan a gemenn dija an urz a zilvidigez dre ar feiz.

Al lizer-mañ a gavom ennañ, e berroh, komzou ar gelennadurez displeget hirroh el lizer d’ar Romaned.

 

Lizer d’ar Halated

I. ¹ Me, Paol, abostol n’eo ket a-berz an dud, na dre zorn eun den, med dre Jezuz Krist ha Doue an Tad e-neus e adsavet a-douez ar re varo, ² hag ivez an oll vreudeur a zo ganin, da Ilizou Galatia ³ deoh bennoz ha peoh aberz Doue an Tad hag a-berz an Aotrou Jezuz Krist, ⁴ e-neus en em roet en abeg d’or pehejou evid on diframma euz ar bed-mañ a fallagriez hervez bolontez Doue, eñ hag a zo on Tad. ⁵ Dezañ ra vo ar hloar da virviken. Amen.

⁶ Souezet on ho-pefe dilezet ken buan all an hini e-neus ho kalvet, dre hras ar Hrist, evid tremen d’eun aviel all. ⁷ E gwirionez, ne lavaran ket e vije unan all, n’eus nemed lod tud o taoler trubuill en ho touez hag a fell dezo cheñch Aviel ar Hrist. ⁸ Med ma teufe unan bennag, ha goude ma vefen me va-unan pe eun êl euz an neñv, da brezeg deoh eun Aviel disheñvel diouz an Aviel on-eus prezeget deoh, ra vo milliget !

⁹ Henn lavaret on-eus dija ha bremañ henn lavaran adarre : ma teu unan bennag da brezeg deoh eun aviel disheñvel diouz an hini ho-peus resevet, ra vo milliget ! ¹⁰ Daoust ha beza deuet mad d’an dud eo a glaskan bremañ, pe beza deuet mad da Zoue ? Daoust ha plijoud d’an dud eo a glaskan ? Ma vefen bremañ c’hoaz o klask plijoud d’an dud, ne vefen ket servicher ar Hrist.

¹¹ Henn diskleria a ran deoh : an Aviel ez on bet o prezeg deoh, n’eo ket bet awenet gand den pe zen. ¹² Ha me kennebeud, n’eo ket digand eun den am-eus bet anezañ hag am-eus e zesket, med digand Jezuz Krist deuet d’en em ziskouez din. ¹³ Klevet ho-peus lavared penaoz e heulien gwechall relijion ar Juzevien, pegen dirollet e oan da ober droug da Iliz Doue ha d’he diskar. ¹⁴ Juzeo e oan, ha gwelloh gwella Juzeo e teuen da veza, ha treh e oan war ar poent-se d’ar peb muia euz tud va gouenn en oad ganin, o veza startoh divennour kelennadurez va zadou.

¹⁵ Med Doue e-noa va lakeet a gostez araog ma oan ganet, ha va galvet e-neus dre hras e vadelez ¹⁶ ha dond a reas an eur ma plijas gantañ diskouez din e Vab, evid ma ’z afen da embann ar helou mad anezañ d’ar poblou payan. ¹⁷ Dioustu neuze, heb kemer kuzul digand den, heb pignad zoken da Jeruzalem da gavoud ar re a oa ebestel em raog, ez on eet da vro-Arabia, ha goudeze on deuet en-dro da Zamas. ¹⁸ Tri bloaz diwezatoh, ez on pignet da Jeruzalem evid ober anaoudegez gand Pèr hag ez on chomet pemzeg devez gantañ. ¹⁹ Hini all ebed euz an ebestel n’am-eus gwelet, nemed Jakez, an hini a oa kar d’ar Zalver. ²⁰ Ar pez a skrivan deoh aze, me henn asur dirag Doue, n’eo ket gaou a lavaran. ²¹ Goudeze ez on eet diouz kostez ar Siria hag ar Silisia. ²² Med va dremm a oa dianav da Ilizou ar Hrist e bro Judea. ²³ N’o-doa greet nemed beza klevet : an hini on heskine gwechall a embann bremañ ar feiz edo o tiskar d’ar mare-se, ²⁴ ha diwar va fenn, e lavarent gloar da Zoue.

II. ¹ Goudeze, a-benn pevarzeg bloaz, ez on pignet en-dro da Jeruzalem gand Barnabas, kas a ris ivez Tit ganin. ² Hogen, goude eun diskuliadur am-boa bet, e oan pignet, ha me displega dezo an Aviel a embannen e-touez ar bayaned ; e zisplega a ris ivez o tivizoud a-gostez gand eun nebeud tud ar muia prizet, gand aon da redeg pe da veza redet en aner. ³ Med Tit e-unan, va hompagnun, eur Gresiañ anezañ, ne oa ket bet redet dezañ beza amdrohet. ⁴ Ne vije bet nemed ablamour d’ar falz-vreudeur deuet en on touez a-eneb peb gwir, en em zilet evid spia or frankiz, an hini a zeu·deom digand Jezuz Krist, evid ober sklaved ahanom. ⁵ An dud-se n’on-eus ket-ni pleget dezo, goude ma ne vije bet nemed evid eun nebeudig amzer, evid ma vefe miret gwirionez an Aviel evidoh. ⁶ Med evid ar pez a zell ouz ar pennadureziou, – ar pez a oant neuze ne vern ket din, « Doue ne zalh ket kont euz ar renkou », – n’o-deus ket goulennet netra muioh diganin. ⁷ Er hontrol eo, gweled a rejont oa bet fiziet ennon aviela an dud diamdroh evel m’oa bet fiziet e Pèr henn ober d’an dud amdrohet. ⁸ Rag an hini e-neus greet euz Pèr abostol an dud amdrohet, eo ivez an hini e-neus greet ahanon abostol an dud diamdroh. ⁹ Neuze, o weled ar hras a oa bet roet din, Jakez, Pèr ha Yann, kemeret gand an oll evel kolonennou, a astennas deom o dorn, din-me ha da Varnabas, e merk an unvaniez evid ma ’z afem-ni daved ar bayaned hag int-i daved an dud amdrohet. ¹⁰ Deom-ni avad dond war zikour ar beorien, ar pez om bet aketuz da ober.

¹¹ Med pa zeuas Kefas da Antiokia, am-eus dalhet penn dezañ war eeun, dirag an oll, rag fazia a ree. ¹² Rag, araog ma oa deuet lod euz tud Jakez, e kemere e brejou gand ar bayaned ; med goude ma oant degouezet, e stagas d’en em denna kuit hag e chome a-gostez gand aon rag ar re amdrohet. ¹³ Hag ar Juzevien all a reas eveldañ, ken na oe sachet Barnabas e-unan en o falsentez. ¹⁴ Med pa welis ne gerzent ket eeun hervez gwirionez an Aviel, e lavaris da Gefas dirag an oll : ma teuez te hag a zo Juzeo da veva evel ar bayaned, ha n’eo ket evel ar Juzevien, penaoz e helles redia ar bayaned da veva eve! ar Juzevien ?

¹⁵ Ni a zo, ni, Juzevien a ouenn ha n’eo ket payaned evel ar beherien-se. ¹⁶ Goûd a ouzom koulskoude, ne vez ket justizet an den dre oberou al Lezenn, med dre ar feiz e Jezuz Krist nemed ken. Ni on-eus kredet, ni ivez e Jezuz Krist, evid beza justizet dre ar feiz en Aotrou Krist, ha n’eo ket dre oberou al Lezenn, ablamour ma ne vo den justizet dre oberou al Lezenn.

¹⁷ Med ma ’z om bet kavet peher ni ivez o klask beza justizet er Hrist, daoust hag ar Hrist a vefe ministr ar pehed ? N’eo ket a-dra-zur. ¹⁸ Rag ma teuan da zevel en-dro ar pez am-eus diskaret, me va-unan en em laka da veza peher. ¹⁹ Rag me, dre al Lezenn eo ez on maro d’al Lezenn evid beva evid Doue. Gand ar Hrist ez on eun den staget ouz ar groaz. ²⁰ Beva a ran, med n’eo ket me a vev, ar Hrist eo a vev ennon. Rag va buez a-vremañ em horv, he beva a ran er feiz e Mab Doue e-neus va haret hag e-neus roet e vuez evidon. ²¹ Ne lakan ket gras Doue da vez a didalvez, rag ma teuer da dizoud ar justis dre al Lezenn, en aner e vefe eta maro ar Hrist.

III. ¹ O Galated diskiant, piou e-neus boemet ahanoh goude m’eo bet lakeet dindan ho taoulagad Jezuz Krist stag ouz ar groaz ? ² Sklerijennit ahanon netra nemed war ar poent-ma : daoust hag eo en abeg m’ho-peus selaouet kemennadurez ar feiz ? ³ Daoust ha ken diskiant-se e vefeh, c’hwi hag no-peus kemeret da genta hent ar Spered ? Daoust hag e teufe bremañ ar horv d’ho ren d’ar zantelez ? ⁴ Beza bet kement a hrasou evid netra ! Ha c’hoaz ma vefe bet en aner ! ⁵ An hini eta a ro deoh ar Spered gand largentez hag a ra burzudou en ho touez, daoust hag henn ober a ra en abeg ma virit al Lezenn pe en abeg ma selaouit kemennadurez ar feiz ?

⁶ Peogwir e-noa Abraham feiz e Doue, ha ma oa bet kontet kement-se dezañ da justis, ⁷ intentit mad eta eo an dud a feiz mibien da Abraham. ⁸ Hag ar Skritur, o houzoud en a-raog eo dre ar feiz e teufe Doue da justiza ar bayaned, e-neus embannet en a-raog ar helou mad da Abraham : « Ennout, emezi, e vo benniget an oll bayaned ». ⁹ Evel-se eta, an dud a feiz a zo benniget da heul Abraham, an den a feiz. ¹⁰ Rag ar re a heuill al Lezenn a gouez oll dindan ar valloz, peogwir eo skrivet : « Malloz da gement hini ne zalh ket da vired kement a zo skrivet e levr al Lezenn. » ¹¹ Ha sklêr eo ne vez justizet den ebed dirag Doue dre al Lezenn peogwir « e vevo dre ar feiz an hini a zo just », ¹² hag al Lezenn ne zeu ket diwar ar memez urz evel ar feiz, eviti an neb a viro gourhemennou al Lezenn e-no buez diwarno. ¹³ Ar Hrist e-neus paeet evid hor frankiza euz malloz al Lezenn, o tond da veza e-unan malloz evidom peogwir eo skrivet : « Milliget ra vezo an hini a zo e-skourr ouz ar c’hoad. » ¹⁴ hag an dra-ze evid ma tremenfe beteg ar bayaned bennoz Abraham e Jezuz Krist ha ma resevfem dre ar feiz ar Spered prometet.

¹⁵ Breudeur, gwelom boazamañchou an dud : netra nemed eun testamant greet gand eun den hervez ar reiz, n’hell den e derri pe e astenn. ¹⁶ Mad, Abraham eo an hini a zo bet greet dezañ ha d’e ziskennadur ar prornesaou. N’euz ket lavaret d’e lignezou, evel ma vefe ano euz meur a hini ; med n’eus ano nemed euz unan hebken ; ha d’e ziskennadur, da lavared eo ar Hrist. ¹⁷ Setu aman va zoñj : eun testamant reiz a zo bet savet da genta gand Doue, al Lezenn deuet pevar hant bloaz ha tregont diwezatoh ne dorr ket anezañ, ar pez a rentfe didalvez ar promesaou. ¹⁸ Rag mar deo dre al Lezenn eo e teuer da veza heritour, n’eo ket mui diwar ar bromesa. Hogen, dre eur bromesa eo e-neus roet e hras da Abraham.

¹⁹ Neuze ’ta, petra ’zeu da ober al Lezenn ? Dond a ra da askoueza evid ma vo diskleriet ar pehejou da hortoz ma teufe an diskennadur ma oa greet evitañ ar bromesa. Embannet eo bet gand an êlez dre zorn eun hanterour. ²⁰ Hogen n’eus ket a hanterour pa vezer an unan ; ha Doue a zo e unan. ²¹ daoust hag ez afe al Lezenn a-eneb da bromesaou Doue ? Ne da ket avad ! Rag ma vije bet roet eul lezenn galloud dezi da rei buez, neuze eo dre al Lezenn eo e teufe e gwirionez ar justis. ²² Med ar Skritur he-deus lakeet peb tra e dalh ar pehed evid ma vefe sevenet ar bromesa d’ar re a gredfe dre ar feiz e Jezuz Krist.

²³ Araog donedigez ar feiz edom e dalh al Lezenn da hortoz ar feiz a dlee beza diskuliet ; ²⁴ evel-se eta eo bet al Lezenn or gward da hortoz ar Hrist evid ma vefem justizet dre or feiz. ²⁵ Med, eur wech deuet ar feiz, n’om mui sujet d’ar gward-se ; ²⁶ rag dre ar feiz ez oh oll bugale da Zoue e Jezuz Krist. ²⁷ Ya, c’hwi oll a zo bet badezet e Jezuz Krist a zo warnoh dremm an Aotrou Jezuz Krist. ²⁸ N’eus mui ano euz Juzeo na payan, euz sklav na den libr, euz gwaz na maouez, peogwir n’hoh nemed unan, c’hwi oll, er Zalver Jezuz. ²⁹ Ha ma ’z oh d’or Zalver, ez oh eta bugale Abraham, heritourien hervez ar bromesa.

IV. ¹ Setu eta va zoñj : e-keit ha m’eo krouadur an heritour n’eus kemm ebed etrezañ hag eur sklav, eñ hag a zo mestr war beb tra ; ² sujet eo koulskoude da warded ha da gulatored. ³ Ha ni, en heveleb doaré : pa oam bugale e oam sujet da c’hoariou ar bed, sklav e oam. ⁴ P’e-neus greet an amzer e hent, Doue e-neus kaset e Vab ganet gand eur vaouez ha sujet d’al Lezenn, ⁵ evid paea frankiza an dud a oa sujet d’al Lezenn, ha ma vefe roet deom beza bugale perhennet da Zoue. ⁶ Mibien ez oh a-dra-zur ; Doue e-neus digaset en ho kalonou Spered e Vab a zo o krial : « Abba ! Tad ! ». ⁷ N’out ket mui eta sklav, med mab dezañ ez out ivez lodeg hag hêrez dre hras Doue.

⁸ Gwechall pa ne anavezeh ket Doue e oah sujet da zoueed ha n’int ket doueed e gwirionez, ⁹ med bremañ, pa anavezit Doue, pe gentoh pa ’z oh anavezet gantañ, penaoz e hellit distrei en-dro da stuziou gwan ha paour gand ar c’hoant da zuja dezo en-dro. ¹⁰ Mirout a rit gand aked an deiziou, ar miziou, mareou ar bloaveziou. ¹¹ Aon a rit din, am-befe en aner kemeret poan ganeoh.

¹² Renit ho puez eveldon, peogwir ez on deuet da veza evel unan ahanoh, me ho ped. N’ho-peus greet gaou ebed ouzin. ¹³ Her gouzoud mad a rit : eur hleñved eo e-neus roet tro din da brezeg deoh, evid ar wech kenta, ar helou mad. ¹⁴ Ha daoust d’an digonfort ma oa evidoh stad va horv, n’ho-peus ket diskouezet din na dispriz, na euz. Er hontrol eo, va degemeret ho-peus evel eun êl da Zoue, evel Jezuz Krist. ¹⁵ E peleh ema ho joa a neuze, rag an testeni-mañ a roan deoh, m’ho- pe fe gellet ho pefe tennet ho taoulagad euz ho penn evid o rei din. ¹⁶ Ha bremañ, daoust ha deuet e vijen hoh enebour en a beg ma lavaran deoh ar wirionez ? ¹⁷ An hast a vez greet ouzoh n’eo ket eeun, n’o-deus ken c’hoant nemed distaga ahanoh diouzin evid ma teufent int-i o-unan da gaoud o mignoniez. ¹⁸ Ar pez a zo brao eo gweled e vez greet hast ouzor, eun hast a youl vad, ha n’eo ket hebken p’edon en ho touez. ¹⁹ Va bugaligou, c’hwi hag a hanan en-dro er boan beteg ma vo stummet ennoh ar Hrist, ²⁰ o, me garfe beza er mare-mañ en ho kichenn evid kavoud an doare a zere, rag n’ouzon ket kaer penaoz en em denna ganeoh.

²¹ Lavarit din, c’hwi hag a fell deoh suja d’al Lezenn, ha ne glevit c’hwi ket petra a lavar al Lezenn-se ? ²² Rag skrivet eo e-noa Abraham daou vab, unan euz eur sklavez hag unan euz eur vaouez frank. ²³ Med mab ar sklavez a oa ganet hervez ar horv, hag hini ar wreg frank, diwar ar bromesa. ²⁴ Eur skeudenn eo on-eus aze : an diou vaouez-se a zo daou emgleo : unan, an hini a zeu euz menez Sinaï, a han evid ar sklavelez, Agar an hini eo… ²⁵ Rag en Arabia ema ar menez Sinaï, hag Agar a zo eur skeudenn euz ar Jeruzalem a vremañ, peogwir eo sklavez hag he bugale ganti. ²⁶ Med ar Jeruzalem euz an neh a zo frank, hag hi eo or mamm. ²⁷ Rag skrivet eo : « Bez laouen, maouez gaonah, te ha ne hanez ket ; tarz a levenez, te ha ne houzañvas ket ar gwentlou, rag niverusoh e vo bugale an hini dilezet eged an hini e-deus pried. » ²⁸ Ha c’hwi, breudeur, evel Izaag, c’hwi a zo bugale ar bromesa. ²⁹ Rag evel ma veze heskinet neuze an hini ganet hervez ar spered gand ar hrouadur ganet hervez ar horv, evel-se ema kont hirio c’hoaz. ₃₀ Ahanta ! Petra lavar ar Skritur ? – Kas kuit ar sklavez hag he mab, rag ne dle ket mab eur sklavez beza heritour gand mab ar vaouez frank. ³¹ Evel-se eta, breudeur, n’om ket bugale eur sklavez, med re eur vaouez frank.

V. ¹ Evid ober ahanom tud libr, e-neus or Zalver or frankizet ; dalhit mad eta ha diwallit da gemered en-dro chadennou ar sklaverez. ² Me, Paol a lavar deoh : ma lakit hoh amdroha, ne dalvezo mui ar Hrist deoh da netra. ³ Testenia a ran adarre da gement hini a laka e amdroha : mired a rank al Lezenn penn da benn. ⁴ En em zistaget oh diouz ar Hrist, ma lakit ho justis el Lezenn ; n’emaoh mui en e hras. ⁵ Ni avad, eo dre ar Spered euz ar feiz eo e hortozom stard e-teufe da wir ar pez a ra deom esper ar justizadeg. ⁶ Rag evid an hini a zo e Jezuz Krist, nag an amdroh, nag an diam-droh n’o-deus talvoudegez, med ar feiz oh oberia dre ar garantez. ⁷ Redeg mad a reeh ; piou, o stanka an hent ouzoh, a vir ouzoh da veza sachet gand ar wirionez ? ⁸ Eur seurt levezon ne zeu ket a-berz an hini e-neus ho kalvet. ⁹ Eun tammig goell, hag an toaz a-bez a zeu da hoi. ¹⁰ Evidon-me am-eus fiziañs en Aotrou evid ar pez a zell ouzoh-c’hwi ; ne jeñchoh ket soñj. An neb avad a laka trubuill da zevel en ho touez a vo kastizet a gement-se, piou bennag e vefe : ¹¹ Evidon-me breud-eur, ma prezegan c’hoaz an amdroh, perag e vezan neuze heskinet. Neuze eo echu gand droukskoill ar groaz. ¹² Ha perag ne ’z afent ket beteg en em spaza ar re a had dizurz en ho touez ?

¹³ C’hwi, breudeur, a zo bet galvet d’ar frankiz, med arabad e ve ar frankiz-se eun digarez deoh da heulia youlou fall an natur ; bezit kentoh dre ar garantez, servicherien an eil d’egile. ¹⁴ Al Lezenn penn da benn a gaver dastumet en eur gourhemenn hebken : « Karet a ri da nesa eveldout da-unan. » ¹⁵ Ma ne rit nemed en em gia hag en em zebri kenetrezoh, diwallit na zeufeh d’en em zistruja an eil egile.

¹⁶ Henn lavared a ran : lezit ar Spered Santel da ren ahanoh, ha neuze ne blegoh ket da youlou fall ho natur. ¹⁷ Rag c’hoantegeziou fall an natur ha c’hoantegeziou ar Spered a vez an eil a-eneb egile, beteg mired ouzoh da ober ar pez a garfeh. ¹⁸ Med ma lakit Spered Doue da ren ho puez n’hoh mui sujet d’al Lezenn. ¹⁹ Anad eo d’an oll petra eo oberou ar horv : ribodèrèz, loustoni, dirollèrèz, ²⁰ idolatriez, sorsèrêz, kasoni, disunvaniez, gwarizi, buanegez, kevezèrêz, disemgleo, disrannèrèz, ²¹ drougrañs (avi), mezventi, lontegez, ha pehejou all evel-se ; ar re a ra seurt pehejou, henn lavared a ran deoh evel m’am-eus greet dija, n’o-devo ket lod e rouantelez Doue. ²² Ha bremañ setu amañ frouez ar Spered : karantez, levenez, peoh, pasianted, hegarated, madelez, feiz, ²³ dousder, reizder ar vuez ; a-eneb d’an oberou-se n’eus lezenn ebed. ²⁴ Ar re a zo d’ar Hrist o-deus eta staget ouz ar groaz o horv gand e youlou fall hag e c’hoantegeziou. ²⁵ Ma vevom dre ar Spered, bevom ive poülzet gand ar Spered. ²⁶ Na glaskom ket beza gwelet ; kenetrezom, netra dicheg ha tamm avi ebed.

VI. ¹ Breudeur, ma teu gand unan bennag beza paket en eur faot bennag, deoh-c’hwi eo, tud speredel, repren anezañ gand douster a spered ; taol evez, te da-unan ha n’hellez-te ket beza tentet ivez ? ² En em zikourit da zougen ho sammou, an eil egile : mirit evel-se Lezenn ar Hrist. ³ Rag ma kred da unan bennag beza eun den euz an dibab pa n’eo netra, e fazi warnañ e-unan. ⁴ Ra gompreno peb hini er pez a ra e vuez e-unan ; ma kav aze leh d’en em veuli, ennañ e -unan eo e vezo, ha n’eo ket oh en em lakaad e-skoaz gand un an all, ⁵ rag e garg e-unan eo e-nevo peb hini da zougen.

⁶ D’an hini e vez kelennet ar Gomz dezañ, rei eul lodenn euz e vadou d’an hini a gelenn anezañ. ⁷ N’it ket da fazia, ne lez ket Doue ober goap anezañ, rag eosti a ray an den ar pez e-no hadet ; ⁸ an hini a had evid ar horv a eosto frouez ar horv : ar vreinadurez ; an hini a had evid ar Spered a eosto frouez ar Spered : ar vuez peurbaduz. ⁹ Greom ar mad heb skuiza ganti, rag d’ar mare merket, e vo evidom mare an eost, ma talhom mad. ¹⁰ Neuze ’ta, e-keit ha m’on-eus amzer, poaniom evid mad an oll dreist oll e keñver ar re a zo tost deom er feiz.

¹¹ Gwelit pebez lizerennou gand va dorn va-unan eo e skrivan deoh ! ¹² Ar re a glak ho redia da veza amdrohet ne viront ket al Lezenn. Felloud a ra dezo avad e vefeh amdrohet evid kaoud, en ho korv, peadra da denna gloar. ¹⁴ Evidon-me, nann, ne glaskan tenna gloar euz netra all nemed euz kroaz an Aotrou Jezuz Krist, rag drezañ eo bet staget ar bed ouz ar groaz evidon ha me evid ar bed. ¹⁵ Rag an amdroh n’eo netra, nag an diamdroh ; ar pez a gont eo beza eur grouadelez nevez. ¹⁶ D’ar re a heulio ar reolenn-se (a vuez) peoh ha trugarez hag ivez da Israel Doue. ¹⁷ Ha bremañ, arabad eo da zen rei trubuill din, rag dougen a ran em horv merkou Jezuz. ¹⁸ Breudeur, ra vezo gras an Aotrou Jezuz Krist gand ho spered !